Ware machtsstrijd binnen CDU/CSU om Merkel op te volgen

“Machtsstrijd om Duitsland.”

“Bitter duel om de macht.”

“Laschet en Söder bestrijden elkaar.”

Een snelle blik op de voorpagina’s volstaat om een indruk te krijgen van de ernstige crisis waarin de CDU/CSU terecht is gekomen bij haar zoektocht naar een kanselierskandidaat.

De strijd gaat tussen CDU-voorzitter Armin Laschet, tevens deelstaatpremier van Noordrijn-Westfalen, en de populaire deelstaatpremier van Beieren en CSU-leider Markus Söder.

Het CDU is de grootste christendemocratische partij van Duitsland, maar beslist niet alleen wie er in september de lijst aanvoert. Dat doen ze in overleg met de CSU. Dat is de zusterpartij van de CDU die alleen in de Zuid-Duitse deelstaat Beieren actief is. Op landelijk niveau trekken beide partijen gezamenlijk op. Voor Pinksteren (23 mei) bepalen de christendemocraten wie er namens CDU/CSU de kar gaat trekken. 

De CDU-CSU-fractie vergaderde begin deze week vier uur lang over de kanseliersvraag, in het Duits vaak afgekort tot 'K-Frage'. De situatie is nog net zo onduidelijk als toen Laschet en Söder zondag de pers te woord stonden en hamerden op harmonie binnen 'die Union'.

Eens te meer is duidelijk dat de CDU en de CSU op een tweesprong staan. Over een ding is iedereen het in elk geval eens: het onderlinge gekibbel doet de christendemocraten geen goed. En dat met minder dan zes maanden tot de landelijke verkiezingen.

Wat is de stand van zaken?

Niemand die het precies weet. Söder zelf omschreef de situatie tijdens een vergadering van de CSU-fractie op woensdag in München als "volledig open".

CDU en CSU staan in de persoon van hun partijleiders bijna lijnrecht tegenover elkaar. Beiden hebben de steun van hun bestuur.

Maar nadat er dinsdag vanuit de gezamenlijke CDU-CSU-fractie veel steunbetuigingen voor Söder klonken, is er een nieuwe situatie ontstaan. De kandidatuur van Laschet heeft een tik gehad, zeggen zelfs zijn voorstanders.

Maar de zorgen van de christendemocraten gaan niet alleen over wie Merkel op moet volgen. Welk effect de machtsstrijd en de uiteindelijke keuze voor Söder of Laschet heeft op de peilingen is nog volstrekt onduidelijk.

Wat betekent de huidige situatie voor Armin Laschet?

De zenuwen van Laschet worden op de proef gesteld. Is hij onder de druk van de steun die Söder geniet, zelfs onder CDU-parlementsleden, en biedt hij de Beierse premier het lijsttrekkerschap aan?

Laschet kan dan de imagoschade beperken en zelf premier blijven van de deelstaat Noordrijn-Westfalen.

Of zullen machtige CDU-bestuurders, bang voor het onvoorspelbare effect op de peilingen, op Laschet inpraten om zich terug te trekken?

Dat zou, als de verkiezingen achter de rug zijn, waarschijnlijk het einde van Laschet als CDU-partijleider betekenen. En mogelijk ook van zijn premierschap in Noordrijn-Westfalen, waar kiezers in het voorjaar van 2022 naar de stembus gaan.

Na Annegret Kramp-Karrenbauer, nog niet zo lang geleden gezien als de gedoodverfde opvolger van Merkel, zou Laschet dan de tweede voorzitter zijn die de CDU binnen zeer korte tijd verslijt.

Dergelijke oproepen tot het aftreden van Laschet tonen aan dat de partij steeds sociaal-democratischer wordt, merken ervaren CDU-leden sarcastisch op. De Duitse sociaal-democraten van de SPD zijn in de afgelopen jaren vaak van voorzitter gewisseld.

Maar er zijn tot op heden geen tekenen dat Laschet de handdoek in de ring wil gooien. De unanieme steun van het CDU-bestuur op maandag was voor hem een steun in de rug, zo benadrukken insiders.

Bovendien heeft slechts een klein deel van de CDU-afgevaardigden in de Bondsdag zich achter Söder geschaard. Bij een geheime stemming, zo menen sommigen binnen de CDU, zou Söder niet zeker zijn van alle stemmen, zelfs niet in zijn eigen deelstaatfractie. Dinsdag bijvoorbeeld sprak Alois Karl, een CSU-lid dat sinds 2005 in de Bondsdag zit, zich duidelijk uit voor Laschet.

Ook op regionaal niveau staan CDU'ers achter hun voorzitter, is de stellige overtuiging van het landelijke bestuur. Söder heeft misschien wel zijn hand overspeeld, zo klinkt het.

Eerst zocht hij openlijk de steun van de CDU voordat hij zich kandidaat stelde voor het lijsttrekkerschap. Toen die vervolgens unaniem voor Laschet koos, uitte Söder stevige kritiek op het bestuur van de zusterpartij. Dat wordt hem niet alleen door de CDU-leiding, maar ook bij veel regionale afdelingen kwalijk genomen.

Wat betekent de huidige situatie voor Markus Söder?

De ambitieuze Söder moet op dit moment iets doen wat hij niet graag doet: afwachten.

In tegenstelling tot de eerdere machtsstrijd binnen de CSU is zijn invloed in de CDU beperkt. De bal ligt dus in het kamp van Laschet. Die is nu aan zet. Want, zo klinkt het binnen de CSU, het pad naar een oplossing moet uiteindelijk van de zusterpartij komen.

Deze situatie is niet nieuw voor Söder. In zijn politieke loopbaan heeft hij altijd vertrouwd op de steun van zijn achterban en kon hij zich zo doen gelden, ook al werd hij tegengewerkt door hoge bestuurders.

Dit was ook het geval toen hij tot CSU-partijleider en premier van Beieren werd gekozen. Zijn voorganger Horst Seehofer zette de hakken in het zand, maar kon uiteindelijk de druk van de CSU-achterban en deelstaatfractie niet weerstaan.

In tegenstelling tot Laschet zit Söder persoonlijk gezien in een redelijk comfortabele situatie. Zelfs als hij toch niet meedoet in de strijd om het lijsttrekkerschap is zijn rol als CSU-leider en Beierse premier onaantastbaar.

Hoe de situatie uitpakt als CDU/CSU de landelijke verkiezingen verliest, valt echter nog te bezien. Indien Söder als lijsttrekker een nederlaag moet slikken, is van belang hoe CSU-kiezers hebben gestemd. Bij een goed CSU-resultaat kan hij waarschijnlijk aanblijven.

Laat Söder het lijsttrekkerschap aan Laschet, dan zal hij daarvoor op een gegeven moment een hoge prijs vragen. Maar dan moet CDU/CSU wel de verkiezingen winnen.

Hoe gaat het nu verder?

Verschillende scenario's zijn denkbaar. Söder en Laschet hebben gezegd dat zij tegen het einde van de week met een oplossing willen komen. Wanneer precies is nog onduidelijk.

Zondag is waarschijnlijk uitgesloten, omdat dan een herdenkingsdienst voor de slachtoffers van de coronapandemie in Berlijn plaatsvindt.

Donderdag moet Laschet aanwezig zijn bij een coronadebat in het deelstaatparlement van Noordrijn-Westfalen, dus die dag is ook uitgesloten.

Blijft over vrijdag en zaterdag. De tijd dringt: de groenen, die in de peilingen vlak achter CDU/CSU staan, zijn van plan maandag bekend te maken of de verkiezingen ingaan met Robert Habeck of Annalena Baerbock als lijsttrekker.

Scenario 1: Laschet houdt vast aan zijn kandidatuur. Dan zou Söder, als hij een scheuring tussen CDU/CSU wil voorkomen, zich moeten terugtrekken.

Scenario 2: Laschet gooit het over een andere boeg en laat het lijsttrekkerschap aan Söder.

Scenario 3: De twee kunnen het niet eens worden. Dan kunnen zij bijvoorbeeld de CDU/CSU-fractie vragen om een besluit te nemen via een stemming. Uitkomst: ongewis.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Business Insider Deutschland.

Lees meer over Duitsland:

• 39 jaar, op Instagram en fel tegen plastic: dit is de jonge CEO van de Duitse softwarereus SAP
• In Duitsland dreigt een vastgoedzeepbel, met dank aan het gratis geld van de ECB
• 3 redenen om niet bang te zijn voor een recessie in Duitsland
• Je bedrijf verkopen als mkb’er? In Duitsland worden tot 20% hogere prijzen betaald